Het Margaretha of Margrietenklooster

Er bestaat nog een brief, gedateerd 20 februari 1406, met daarin onder andere die letterlijke tekst van de gelofte die door een lekenzuster wordt afgelegd bij de toetreding in een tertiarissenklooster. De tekst luidt;

“ Ic (n) belove Kercklic ende openbaerlic, onse Here God, ende u Minister, na inhout onser privilegien, eeuwige reynicheit myns lichaems, ende alle die geboden Godts te houden, ende ghenoeg te doen als ’t betaemt van mine gebreeken, die ic tegens die manier des levens van Penitencie, dat St. Franciscus ingestelt heeft, en die Paus Nycolaes die vierde gheconfirmeert, of teghen die Statuten onse gemene Capittels doen mogte, na des Visitiers wille, als ic daertoe vermaent worde”

Deze gelofte, afgelegd om toe te treden tot een klooster van de Derde orde van Franciscus, is minder streng dan de eeuwige gelofte die afgelegd moet worden om in te kunnen treden in een reguliere orde zoals die van Augustinus. Maar de zusters van het Margarethaklooster zijn nooit overgegaan tot die strengere orde en bleven al die tijd onderdeel van het Utrechts kapittel.

Er is iets bijzonders met dit klooster aan de hand, althans bij geen van de andere Amsterdamse kloosters is dat voorgekomen. Het blijkt namelijk dat het Margarethaklooster aanvankelijk een dubbelstichting is, een klooster dat zowel mannen als vrouwen onderdak biedt. Dit vraagt om moeilijkheden zou je denken, maar beide groepen leven binnen het convent strikt gescheiden van elkaar. Om de afscheiding van de beide geslachten tot in de kerk door te voeren is het zeer waarschijnlijk dat de kerk hiervoor over de volle lengte door een tussenvloer in tweeën is gesplitst. De mannelijke kloosterlingen, de zogenaamde Bervoeters, behoren eveneens tot de derde orde van Franciscus. Maar in het midden van de 15e eeuw komt het observantisme* in de kloosters opzetten. Deze stroming binnen de verschillende kloosterorden dringt ook door in Amsterdam. De inwonende Bervoeters gaan dan ook in 1462 over tot de eerste orde van Franciscus. Hiermee splitst zich de dubbelgemeente en gaan de Margarethazusters alleen verder op deze locatie. De Bervoeters, inmiddels omgevormd tot Minderbroeders Observanten, bouwen een nieuw klooster aan de Oudezijds Achterburgwal bij de Sint Anthonispoort. Nadat de mannen uit het klooster zijn vertrokken is de tussenvloer ingekort tot een nonnengalerij zoals we dat ook bij de meeste andere vrouwenkloosters zien.

*) Het streven naar een strengere naleving van de kloosterregels

In 1517 hangt Luther zijn aanklacht tegen de katholieke kerk van Rome aan de kerkdeur in Wittenberg (Dld) Het Lutheranisme verspreidt zich snel over noordwest Europa en bereikt in de loop van de 16e eeuw ook Amsterdam. Maar de verspreiding staat niet stil bij de kloostermuren hoe hoog deze daartegen ook zijn opgetrokken. De zusters in ons Margrietenklooster worden in zware twijfel achtergelaten als de hofmeester van de protestantse Deense Koning bij de zusters logeert en hij ze vol overtuiging de stellingen van Luther verkondigt. Het is dan ook vanaf die tijd dat met regelmaat zusters uit dit, maar ook uit andere kloosters, hun medezusters de rug toe keren en als gewone burgers hun leven voortzetten.

Van het Margarethaklooster zijn ook nog verschillende uitzonderlijk mooie handschriften overgeleverd. Lees hier alles over in het boek GEBED ZONDER END